NASZ EKSPERT: Joanna Chrobak, mgr farmacji
NIACYNA JEST JEDNĄ Z WITAMIN ZALICZANYCH DO GRUPY B. JEJ OBECNOŚĆ UMOŻLIWIA SYNTEZĘ KOENZYMÓW, UMOŻLIWIAJĄCYCH PRZEBIEG WIELU REAKCJI BIOCHEMICZNYCH. JAK POKRYĆ ZAPOTRZEBOWANIE NA NIACYNĘ? CZY JEJ SUPLEMENTACJA JEST BEZPIECZNA?
CZYM JEST NIACYNA?
Niacyna, nazywana również witaminą B3 lub witaminą PP, oznacza dwa związki o zbliżonej budowie – kwas nikotynowy i nikotynamid. Podobnie jak pozostałe witaminy z grupy B, oba rozpuszczają się w wodzie. Pokrycie zapotrzebowania na niacynę wymaga dostarczenia jej wraz dietą, zawierającą m.in. mięso i produkty pełnoziarniste. Ponadto, organizm posiada zdolność wytwarzania jej z tryptofanu, przy udziale tiaminy, ryboflawiny i pirydoksyny.
Normy żywieniowe dla niacyny wyrażane są za pomocą tzw. równoważnika. Przyjmuje się, że 1 mg równoważnika niacyny odpowiada 1 mg niacyny lub 60 mg tryptofanu.
FUNKCJE NIACYNY W ORGANIZMIE
Niacyna jest prekursorem dwóch koenzymów: dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD) oraz fosforanu dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NADP). Związki te uczestniczą w wielu reakcjach utleniania i redukcji, niezbędnych zarówno do procesów anabolicznych (syntezy), jak i katabolicznych (rozpadu). W rezultacie NAD i NADP warunkują prawidłowy metabolizm i przemiany energetyczne.
Do innych funkcji NAD należy także:
- udział w modyfikacji potranslacyjnej białek
- regulacja stężenia jonów wapniowych
- udział w naprawie uszkodzeń DNA
- przekazywanie sygnału między komórkami
Nikotynamid (nazywany też niacynamidem) znalazł dodatkowo zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Znajdziemy go w składzie preparatów niwelujących przebarwienia, a także dedykowanych skórze trądzikowej, ze względu na zdolność regulowania pracy gruczołów łojowych.
CZYM GROZI NIEDOBÓR NIACYNY?
Zjawisko niedoboru niacyny związane jest z niewystarczającym spożyciem zarówno samej witaminy, jak i tryptofanu. Ponadto w grupie ryzyka znajdują się pacjenci cierpiący z powodu zaburzeń wchłaniania oraz uzależnieni od alkoholu.
Poważny niedobór niacyny prowadzi do choroby nazywanej pelagrą. Do jej objawów zaliczamy:
- biegunkę i wymioty
- rumień skórny
- stan zapalny jamy ustnej
- zaburzenia ze strony układu nerwowego, takie jak demencja lub depresja
Pelagra występuje przede wszystkim krajach rozwijających się, w których powszechne jest zjawisko niedożywienia.
SKUTKI PRZEDAWKOWANIA NIACYNY
Przedawkowanie niacyny wynika przede wszystkim z suplementacji zbyt wysokimi dawkami. W przypadku kwasu nikotynowego, najczęstszymi działaniami niepożądanymi są uderzenia gorąca, a także świąd i zaczerwienienie skóry. Nikotynamid charakteryzuje się lepszym profilem bezpieczeństwa, jednak w nadmiernych ilościach może powodować biegunki.
Istnieją doniesienia, wskazujące na niekorzystny wpływ niacyny na rozwój cukrzycy typu 2, dlatego diabetycy powinni skonsultować ewentualną suplementację z lekarzem prowadzącym.
NATURALNE ŹRÓDŁA NIACYNY
Do bogatych źródeł niacyny zaliczamy mięso (drób, wołowinę, wieprzowinę), wątróbkę, ryby, a także produkty wieloziarniste i orzechy. Komponując codzienny jadłospis, warto uwzględnić w nim mleko i przetwory mleczne, zawierające duże ilości tryptofanu, niezbędnego do endogennej syntezy witaminy B3.
SUPLEMENTACJA NIACYNY
Według wytycznych dzienne zalecane spożycie niacyny, wyrażone za pomocą mg równoważnika wynosi:
- 14 mg dla kobiet
- 16 mg dla mężczyzn
- 18 mg w okresie ciąży
- 17 mg podczas laktacji
Decydując się na suplementację niacyny, możemy wybrać preparaty jednoskładnikowe lub złożone, zawierające inne witaminy i minerały. Witamina B3 występuje w nich najczęściej w formie nikotynamidu, ze względu na niskie ryzyko wywołania działań niepożądanych. Na rynku dostępne są także suplementy, w skład których wchodzi heksanikotynian inozytolu – związek, z którego kwas nikotynowy uwalnia się powoli, nie powodując efektu zaczerwienienia skóry i uderzeń gorąca.
Bibliografia:
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny 2020, s. 205-209
- Pałasiewicz W., Tuszyński K., “Witaminy i składniki mineralne”, Wyd. Farmaceutyczne, Kraków 2021, s.41-43
- https://opieka.farm/bazy/suplementy/heksanikotynian-inozytolu/
