5 ważnych pytań o insulinooporność

NASZ EKSPERT: dr n. farm. Paulina Mączka

W KRAJACH ROZWINIĘTYCH WZRASTA LICZBA OSÓB Z INSULINOOPORNOŚCIĄ. MA ONA ZWIĄZEK Z WZROSTEM STATYSTYK DOTYCZĄCYCH WYSTĘPOWANIA ZAWAŁÓW, UDARU, MIAŻDŻYCY,  NADCIŚNIENIA, CUKRZYCY I NIEWYDOLNOŚCI NEREK. CO WARTO WIEDZIEĆ O INSULINOOPORNOŚCI?

CZYM JEST INSULINOOPORNOŚĆ?

Insulinooporność jest stanem zwiększonej oporności tkanek (głównie mięśni, wątroby i tkanki tłuszczowej) na działanie insuliny, wydzielanej przez komórki beta wysp Langerhansa trzustki. W konsekwencji dochodzi do zwiększonego wydzielania insuliny i zwiększonego jej poziomu w surowicy krwi.
Wrażliwość komórek ciała na insulinę w przeważającej części uwarunkowana jest genetycznie , ale może być także  związana z czynnikami środowiskowymi: rodzajem i stopniem otyłości, poziomem aktywności fizycznej, rodzajem diety a także stanem zapalnym w organizmie.

JAKI JEST MECHANIZM CHOROBY?

Kiedy podaż węglowodanów przekracza możliwość ich wykorzystania dochodzi do zahamowania lipolizy w tkance tłuszczowej trzewnej. Uwolnione kwasy tłuszczowe, które docierają do wątroby nasilają wydzielanie insuliny i powodują hiperinsulinemię. W konsekwencji zwiększony poziom insuliny, która jest hormonem anabolicznym, sprzyja wzrostowi apetytu i odkładaniu tkanki tłuszczowej –  co prowadzi do przyrostu masy ciała, narastania nadwagi i otyłości oraz nasileniu odkładania tłuszczów w tkance tłuszczowej.

Dodatkowym czynnikiem potęgującym insulinooporność jest ograniczenie aktywności fizycznej u osób z nadmierną masą ciała a także spadek podstawowej przemiany materii wraz z wiekiem i przebytymi dietami.

JAKIE SĄ OBJAWY CHOROBOWE?

•     senność w ciągu dnia, senność po posiłkach, kłopoty ze snem w nocy,
•     osłabienie, stałe zmęczenie,
•     bóle głowy, problemy z koncentracją i pamięcią,
•     odczucie zimna,
•     rozdrażnienie, zmienne nastroje,
•     przyrost masy ciała, trudności w redukcji masy ciała,
•     wzrost apetytu na słodycze, występowanie napadów głodu

JAK DIAGNOZOWAĆ INSULINOOPORNOŚĆ?

Opiera się ona przede wszystkim na oznaczeniu glukozy i insuliny na czczo oraz wykonaniu testu doustnego obciążenia glukozą. Test polega na ocenie stężenia glukozy i insuliny na czczo, po godzinie i dwóch po spożyciu 75 g glukozy.
Wynik powyżej 140 mg/dl  po 2 h oznacza nieprawidłową tolerancję glukozy, czyli stan- w którym możemy podejrzewać zaistnienie oporności na insulinę.

Insulinooporność współwystępująca z hiperglikemią, nadciśnieniem tętniczym oraz dyslipidemią, przyczyniać się może  do rozwoju miażdżycy i wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych – dlatego stanów przedcukrzycowych nie należy bagatelizować.[1]

JAK LECZYĆ INSULINOOPORNOŚĆ?

Niefarmakologiczne leczenie insulinooporności polega przede wszystkim na modyfikacji stylu życia – redukcji masy ciała i zwiększeniu aktywności fizycznej a także zastosowaniu odpowiedniej diety.
Udowodniono, że obniżenie masy ciała już o 5%, dzięki poprawie sposobu odżywiania i zmianie stylu życia sprzyja zapobieganiu rozwojowi cukrzycy[2].

• ZALECANA DIETA

Dla chorych zalecana jest dieta ze średnim i niskim indeksem glikemicznym.
Indeks glikemiczny (IG) to proporcja stężenia glukozy we krwi po spożyciu  produktu zawierającego 50 g węglowodanów a stężeniem glukozy we krwi po spożyciu 50g glukozy. IG wskazuje jak szybko po spożyciu danego produktu spożywczego podniesie się stężenie glukozy we krwi. Wartość indeksu jest tym wyższa- im szybciej produkt ulega trawieniu i im szybciej następuje wzrost poziomu cukru we krwi po jego spożyciu.
Powolne przyswajanie węglowodanów zapewnia umiarkowany wzrost poziomu cukru we krwi i tym samym mniejszy wyrzut insuliny.
Wartość IG ściśle zależy od ilości i rodzaju spożywanych węglowodanów. Węglowodany, które łatwo się rozkładają wchłaniane są szybko i powodują gwałtowny wzrost glikemii po posiłku. Natomiast węglowodany, które wchłaniają się powoli i  łagodnie podwyższają poziom glukozy we krwi.
Produkty o niskim indeksie glikemicznym nie powodują gwałtownego wzrostu poziomu glukozy we krwi, gdyż są wolniej wchłaniane w jelicie cienkim- pomagają więc w lepszej kontroli wartości glikemii.
Stosując dietę nie należy koncentrować się na ilości posiłków, ale na ich jakości. Powinno wybierać się produkty spożywcze o niskim IG, aby znormalizować wysokie stężenia insuliny oraz zmniejszyć apetyt. Po kilku dniach po rozpoczęciu leczenia można zauważyć stabilizacje uczucia głodu oraz normalizację dotychczas wzmożonej chęci na słodycze. Wówczas można zmniejszyć porcje spożywanych posiłków, aby wartość energetyczna diety byłą obniżona. Zaleca się regularne spożywanie 3-4 posiłków na dobę.

• SEN

Dodatkowo warto zadbać o zdrowy i fizjologiczny sen a także unikać sytuacji stresowych, które mogą potęgować uczucie głodu i prowokują złe nawyki żywieniowe.

• LECZENIE FARMAKOLOGICZNE

Oparte jest na zastosowaniu metforminy, która skutecznie odwraca większość niekorzystnych zjawisk patologicznych występujących przy insulinooporności. Stosowane są również połączenia bupropionu i naltreksonu oraz liraglutyd. Warto stosować suplementację kwasami omega 3, witaminę D, witaminę B12, modulatory homocysteiny oraz probiotyki.

• ZABIEGI BARIATRYCZNE

Operacyjne metody  leczenia insulinooporności zarezerwowane są dla pacjentów, u których BMI>40 i towarzyszą temu powikłania otyłości.

Piśmiennictwo

• [1] Szadkowska A. Przyczyny i skutki insulinooporności w wieku rozwojowym. W: Cukrzyca w populacji wieku rozwojowego. Wrocław: Red. E. Otto-Buczkowska, Cornetis sp.z o.o., 2009, ISBN: 978-83-61415-04-6.
• [2] Czupryniak L. Insulinoterapia w praktyce, Warszawa 2016, ISBN: 978-83-63367-07-7