NASZ EKSPERT: Joanna Chrobak, mgr farmacji
KWAS FOLIOWY (CZYLI WITAMINA B9) JEST JEDNĄ Z WITAMIN BIORĄCYCH UDZIAŁ W LICZNYCH PRZEMIANACH METABOLICZNYCH. PONADTO, PEŁNI ZNACZĄCĄ ROLĘ W PRAWIDŁOWYM ROZWOJU PŁODU. KLUCZEM DO SUKCESU JEST POŁĄCZENIE DIETY BOGATEJ W FOLIANY Z OPTYMALNIE DOBRANĄ SUPLEMENTACJĄ. DLACZEGO POTRZEBUJEMY KWASU FOLIOWEGO I JAK NIE DOPUŚCIĆ DO JEGO NIEDOBORÓW?
CHARAKTERYSTYKA KWASU FOLIOWEGO
Kwas foliowy, inaczej witamina B9, występuje zarówno w formie syntetycznej, jak i naturalnie w żywności, pod postacią folianów. W organizmie ulega przekształceniu do formy aktywnej biologicznie – 5-metylotetrahydrofolianu (5-MTHF). To właśnie ona odpowiada za prawidłowy przebieg wielu procesów metabolicznych oraz właściwy rozwój ciąży.
Komponując zbilansowaną dietę, musimy pamiętać o dużej wrażliwości folianów na czynniki zewnętrzne, np. temperaturę. Niekorzystny wpływ na ich przyswajalność mają także używki oraz niektóre leki, m.in. antykoncepcja hormonalna.
JAKIE FUNKCJE PEŁNI KWAS FOLIOWY?
Kwas foliowy pełni kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Jego aktywna forma bierze udział w syntezie zasad azotowych, wchodzących w skład DNA i RNA. Ponadto jest niezbędny dla prawidłowych przemian aminokwasów oraz procesu krwiotwórczego.
Odpowiednia podaż kwasu foliowego umożliwia także utrzymanie optymalnego poziomu homocysteiny. Jej nadmiar może skutkować rozwojem miażdżycy oraz zwiększa ryzyko wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zwraca szczególną uwagę na udział kwasu foliowego w prawidłowym rozwoju płodu. Suplementacja zarówno przed, jak i w trakcie ciąży, stanowi skuteczną metodę zapobiegania wadom cewy nerwowej, a także przyczynia się do prawidłowego rozwoju serca i układu moczowego.
GROŹNE KONSEKWENCJE NIEDOBORU KWASU FOLIOWEGO
Niedobory kwasu foliowego związane są przede wszystkim z nieprawidłową dietą lub obniżoną przyswajalnością folianów z żywności. U części pacjentów diagnozuje się także mutacje genetyczne, w wyniku których zaburzony jest proces przemiany kwasu foliowego do formy aktywnej.
Niedobory kwasu foliowego skutkują rozwojem anemii megaloblastycznej, objawiającej się między innymi przewlekłym zmęczeniem oraz spadkiem energii i koncentracji. Pacjenci skarżą się także na kołatanie serca i duszności, a także pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci. Przyczyną anemii megaloblastycznej może być także niedobór witaminy B12, dlatego w celu dokładnej diagnostyki, konieczne jest oznaczenie obydwóch parametrów.
Udowodniono, że obniżony poziom kwasu foliowego u matki grozi poważnymi wadami układu nerwowego u płodu, takimi jak rozszczep czaszki lub kręgosłupa. Ponadto, brak odpowiedniej suplementacji znacząco zwiększa ryzyko ewentualnego poronienia.
CZY MOŻNA PRZEDAWKOWAĆ KWAS FOLIOWY?
Kwas foliowy zaliczany jest do witamin rozpuszczalnych w wodzie, stąd mniejsze ryzyko jego przedawkowania. Istnieją doniesienia o niekorzystnym wpływie nadmiernie wysokich dawek na rozwój płodu, dlatego szczegóły suplementacji kwasem foliowym należy ustalać indywidualnie z lekarzem.
KWAS FOLIOWY W CODZIENNEJ DIECIE
Najlepszym źródłem folianów są produkty pochodzenia roślinnego, takie jak zielone warzywa (sałata, brokuły, szpinak, szparagi), strączki oraz produkty pełnoziarniste. Mniejsze ilości znajdziemy w wątróbce oraz żółtkach jaj.
WYTYCZNE SUPLEMENTACJI KWASU FOLIOWEGO
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje suplementację kwasu foliowego w dobowej dawce:
- 0,4 mg u wszystkich kobiet w wieku rozrodczym
- 0,4-0,8 mg w I trymestrze ciąży
- 0,6-0,8 mg w II i III trymestrze ciąży, a także w okresie karmienia piersią
W poszczególnych grupach ryzyka lekarz może zalecić zwiększenie dawkowania. Obecnie w aptece dostępne są zarówno suplementy, jak i leki z kwasem foliowym. Osoby z zaburzeniami procesu przemiany folianów, mogą sięgnąć po preparaty zawierające formę aktywną, określaną jako metafolina.
Bibliografia:
- Banyś K., Knopczyk M., Bobrowska-Korczak B, Znaczenie kwasu foliowego dla zdrowia organizmu człowieka, Farmacja Polska 2020, 76(2), s.79-87
- Zimmer M., Sieroszewski P., Oszukowski P., Huras H., Fuchs T., Pawłosek A., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020, 5(4), s.170–181
