ZESPÓŁ JELITA NADWRAŻLIWEGO (CZASEM ZWANY ZESPOŁEM JELITA DRAŻLIWEGO LUB Z ANG. IBS – IRRITABLE BOWEL SYNDROME) JEST ZABURZENIEM FUNKCJI PRZEWODU POKARMOWEGO I OBJAWIA SIĘ BÓLEM BRZUCHA, WZDĘCIAMI I ZMIANĄ PERYSTALTYKI JELIT, POWODUJĄC ZAPARCIE LUB BIEGUNKĘ.
Zespół jelita nadwrażliwego jest jednym z najczęstszych zaburzeń czynnościowych jelit – choruje na niego blisko 4% populacji. Większość przypadków rozpoznaje się u osób do 50. roku życia, a kobiety chorują dwukrotnie częściej aniżeli mężczyźni. Jednak dane te są niepełne – pomimo przykrych dolegliwości tej choroby chorzy nie zawsze szukają pomocy lekarza, więc wiele przypadków zespołu jelita nadwrażliwego jest niezdiagnozowanych i nieleczonych.
CZYM JEST ZESPÓŁ JELITA NADWRAŻLIWEGO?
Zespół jelita nadwrażliwego to przewlekła choroba przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym, polegająca na nadreaktywności i nawracających zaburzeniach pracy jelit, które nie są związane z czynnikami organicznymi lub biochemicznymi w organizmie. Biorąc pod uwagę rodzaj dominujących objawów wyróżnia się cztery postacie choroby:
- Z dominującą biegunką: oddawanie luźnego lub wodnistego stolca, może występować nagłe silne parcie na stolec,
- Z dominującym zaparciem: przeważa stolec twardy lub grudkowaty, może być oddawany z trudem i wiązać się z odczuciem niemożliwości pełnego wypróżnienia,
- Ze zmiennym rytmem wypróżnień: (częstość biegunek i zaparć jest podobna),
- Postać nieklasyfikowana (żaden z powyższych typów).
OBJAWY CHOROBOWE
Zespół jelita nadwrażliwego to choroba przewlekła i nawrotowa. Ponieważ ma łagodny przebieg nie prowadzi do wyniszczenia organizmu i nie daje istotnych powikłań.
Do głównych objawów zespołu jelita nadwrażliwego, na podstawie których rozpoznaje się chorobę, należą silny, skurczowy ból brzucha (najczęściej w lewym podbrzuszu) oraz zmiana częstotliwości wypróżnień i zmiana konsystencji, i wyglądu stolca. Dodatkowo pacjenci skarżą się również na inne dolegliwości (które nie zawsze występują w przebiegu choroby, więc nie mają znaczenia podczas diagnozy choroby). Są to:
- wzdęcia,
- gazy jelitowe,
- wymioty,
- odbijanie,
- przedwczesne uczucie pełności po posiłku,
- pieczenie w nadbrzuszu,
- uczucie zalegania pokarmu w żołądku,
- obecność śluzu w stolcu,
- ból głowy,
- ból pleców,
- uczucie zmęczenia i niepokoju,
- senność,
- częstomocz, parcie na mocz,
- u kobiet zaburzenia miesiączkowania, ból odczuwany podczas stosunku seksualnego.
PRZYCZYNY ZESPOŁU JELITA NADWRAŻLIWEGO
Przyczyny zespołu jelita nadwrażliwego nie zostały dotąd dokładnie wyjaśnione i nie jest znany czynnik wyzwalający objawy tej choroby. Niemniej jednak stwierdzono, że choroba ta nie ma związku z zmianami organicznymi, zaś jej przyczynę upatruje się w zaburzeniach regulacji osi mózg-jelito (dwukierunkowe przekazywanie informacji dotyczących czynności układu odpornościowego czy układu nerwowego między ośrodkowym układem nerwowym a jelitem).
Wśród głównych przyczyn wystąpienia choroby podaje się:
- uwarunkowania genetyczne – zwiększone ryzyko wystąpienia choroby jeśli występuje ona w najbliższej rodzinie,
- ilościowe i jakościowe zaburzenia mikrobioty jelitowej,
- aktywacja układu odpornościowego błony śluzowej jelita i zmiany w przepuszczalności jelitowej,
- przebycie infekcji żołądkowo-jelitowych,
- przewlekły lub przemijający stan zapalny jelita,
- nadwrażliwość trzewna i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego,
- czynniki psychologiczne: silny bądź przewlekły stres, traumatyczne doświadczenia oraz zaburzenia psychiczne,
- czynniki dietetyczne.
JAK ROZPOZNAĆ CHOROBĘ?
Nie istnieją żadne testy ani badania diagnostyczne, które potwierdzałyby zachorowanie na zespół jelita nadwrażliwego. Chorobę tą diagnozuje lekarz na podstawie wywiadu z pacjentem, dodatkowe badania diagnostyczne wykonuje się wyłączne w celu wykluczenia wystąpienia innych chorób, mających podobny obraz kliniczny. Kiedy lekarz zdiagnozuje zespół jelita nadwrażliwego, zaleca się postępowanie według jego wytycznych.
LECZENIE ZESPOŁU JELITA NADWRAŻLIWEGO
Leczenie zespołu jelita nadwrażliwego polega głównie na łagodzeniu objawów. Obejmuje ono farmakoterapię, zmianę diety i stylu życia oraz wsparcie psychologiczne.
- Jeżeli chodzi o leczenie farmakologiczne, to lekarze oprócz stosowania leków dobranych do dominujących objawów chorobowych (ból, biegunka, zaparcia) zalecają również stosowanie leków przeciwdepresyjnych (by podwyższyć próg czucia trzewnego i łagodzić objawy) oraz probiotyków (konkretne szczepy lub mieszanki szczepów o potwierdzonej skuteczności w badaniach klinicznych z udziałem osób z zespołem jelita nadwrażliwego).
- Jeżeli chodzi o dietę, to osobom chorującym na zespół jelita nadwrażliwego zaleca się odżywanie z ograniczeniem łatwo fermentujących krótkołańcuchowych węglowodanów, zgodnie z zasadami diety FODMAP, bądź diety bogatej w błonnik rozpuszczalny.
- W kwestii zalecanego chorym trybu życia bardzo ważna jest umiarkowana i regularna aktywność fizyczna. Ma ona pozytywny wpływ nie tylko na pracę jelit ale również na kondycję psychiczną pacjenta.
- Niektóre osoby cierpiące z powodu zespołu jelita nadwrażliwego korzystają z wsparcia psychologa w zakresie konsultacji bądź długoterminowej terapii.
