ALERGIA UZNAWANA JEST ZA CHOROBĘ CYWILIZACYJNĄ XXI WIEKU. WEDŁUG BADAŃ PROGRAMU EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ALERGICZNYCH 40% POLAKÓW ZAUWAŻA U SIEBIE OBJAWY RÓŻNEGO TYPU ALERGII. CO WARTO WIEDZIEĆ O TEJ CHOROBIE?
CZYM JEST ALERGIA?
Alergia jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego organizmu, na związki lub substancje (alergeny), które powinien ignorować. U osób obciążonych alergią układ immunologiczny ‘myli’ pyłki traw, drzew i chwastów, jad owadów i inne alergeny z groźnymi dla zdrowia mikroorganizmami. Po pierwszym kontakcie z alergenem, organizm mobilizuje komórki układu odpornościowego i rozpoczyna produkcję swoistych przeciwciał przeciwko pozornemu wrogowi. Kolejny kontakt z alergenem wywołuje lawinową reakcję gotowych przeciwciał, a w konsekwencji uwalnianie histaminy i innych mediatorów stanu zapalnego, odpowiedzialnych za objawy związane z alergią.
Alergia jest częstym zjawiskiem! Najczęstsze choroby alergiczne występują u 10-25% populacji społeczeństw krajów wysokorozwiniętych. Ryzyko ich wystąpienia jest większe u osób, których rodzice bądź rodzeństwo cierpią z powodu alergii.
JAKIE SA OBJAWY ALERGII?
Najczęstsze choroby alergiczne to alergiczny nieżyt spojówek i nosa, astma alergiczna, niektóre postacie pokrzywki oraz atopowe zapalenie skóry. Choroby te objawiają się łzawieniem, zaczerwieniem i swędzeniem spojówek, napadowym kichaniem, wyciekiem wodnistej wydzieliny lub uczuciem zatkania nosa, napadami duszności i świszczącego oddechu, wykwitami skórnymi o typie bąbla pokrzywkowego lub wyprysku. Powyższym dolegliwościom mogą także towarzyszyć objawy ogólnoustrojowe w postaci zaburzeń koncentracji i snu, podwyższonej temperatury ciała oraz bólu głowy.
JAKIE SĄ RODZAJE ALERGENÓW?
Alergeny, odpowiedzialne za wywołanie reakcji immunologicznej, można podzielić ze względu na drogę dostawania się do organizmu, na substancje:
– wziewne (np. pyłki roślin),
– pokarmowe (np. białko mleka krowiego),
– jady owadów (np. pszczoły miodnej),
– i inne.
Natomiast alergeny wziewne dzieli się na:
a) występujące sezonowo, np. pyłki traw (np. kupówka pospolita), zbóż (np. żyto), chwastów (np. babka lancetowata) oraz drzew (np. brzoza),
b) związki, z którymi kontakt możliwy jest przez cały rok (sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego).
ALERGIA NA JAD OWADÓW
Na uwagę zasługuje problem nadwrażliwości na jad owadów błonkoskrzydłych, takich jak pszczoła miodna, osa, szerszeń. U osób uczulonych objawy po ich ukąszeniu mogą przybierać różnorodne formy – od nasilonej reakcji miejscowej w postaci rozległego obrzęku i bolesności w okolicy ukąszenia, po dramatyczne objawy obrzęku gardła i krtani czy też wstrząsu anafilaktycznego (spadek ciśnienia tętniczego krwi, utrata przytomności).
Reakcje uczuleniowe na jad owadów błonkoskrzydłych są jednymi z najczęstszych przyczyn uogólnionej anafilaksji. Ryzyko wystąpienia takiej reakcji jest większe u ludzi, którzy przebyli podobny epizod w przeszłości lub byli wielokrotnie żądleniu w krótkim odstępach czasu. Dodatkowymi czynnikami ryzyka są także współistniejące choroby układu krążenia lub układu oddechowego oraz starszy wiek.
PO CO DIAGNOZOWAĆ ALERGIĘ?
Choroby alergiczne stanowią istotny problem zdrowotny i społeczny. Są szeroko rozpowszechnione, a częstość ich występowania stale rośnie. Dolegliwości związane z alergią obniżają jakość życia, mogą być także zagrożeniem dla zdrowia, a w niektórych przypadkach przyczyną śmierci. Aby uniknąć powikłań, móc zastosować odpowiednie leczenie i uwolnić się od uporczywych objawów niezbędne jest zdiagnozowanie choroby oraz określenie, które alergeny są przyczyną dolegliwości.
NA CZYM POLEGA DIAGNOSTYKA?
Oprócz stwierdzenia charakterystycznych objawów klinicznych występujących po narażeniu na potencjalny alergen, niezbędne jest oznaczenie we krwi stężenia swoistych przeciwciał, tzw. immunoglobulin klasy E (IgE) lub wykonanie testów skórnych. Pomocne mogą być także wymazy cytologiczne z nosa, próby prowokacyjne, a w przypadku podejrzenia astmy badanie spirometryczne.
ZALETY OZNACZENIA SPECYFICZNYCH PRZECIWCIAŁ IgE
Oznaczenie alergenoswoistych przeciwciał, klasy IgE jest bezbolesną procedurą, związaną jedynie z pobraniem niewielkiej ilości krwi żylnej. Osoby, u których wykonywane jest oznaczenie stężenia swoistych IgE nie musza przerywać zażywania leków przeciwalergicznych lub innych leków, które zaburzają wyniki testów skórnych. Pozostałe czynniki utrudniające interpretację testów skórnych, takie jak współistniejące choroby skóry, dermografizm, mała reaktywność skóry, obserwowana często u ludzi po 50 roku życia, nie maja wpływu na wynik oznaczeń stężenia swoistego IgE. Stężenie swoistych przeciwciał klasy IgE może być oznaczane osobno, dla poszczególnych alergenów, np. dla pyłku brzozy lub jadu osy, albo dla paneli zawierających zestaw najczęściej uczulających alergenów z danej grupy np. mieszanka traw wczesnych lub mieszanka chwastów. Oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwko jadowi owada, podejrzanego o wywołanie reakcji uczuleniowej jest istotnym etapem kwalifikacji do immunoterapii swoistej, czyli odczulania, jednej z form leczenia nadwrażliwości na jad owadów błonkoskrzydłych.
JAK LECZYĆ ALERGIĘ?
Leczenie chorób alergicznych jest procesem złożonym i polega na ograniczeniu lub całkowitym zlikwidowaniu narażenia na kontakt z alergenem oraz na stosowaniu leków należących do kilku grup farmakologicznych. Podstawową grupą leków są blokery receptora histaminowego typu pierwszego (np. cetyryzyna, loratydyna itd.) stosowane doustnie, a także w formie kropli do oczu. W leczeniu alergicznego nieżytu nosa istotna rolę odgrywają glikokortykosteroidy podawane wziewnie donosowo, zaś podstawą leczenia astmy alergicznej są wziewne glikokortykosteridy. Dodatkowo w wybranych wypadkach chorych poddaje się odczulaniu.
