AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA U CHORYCH NA CUKRZYCĘ

MECHANIZM DZIAŁANIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO NA ORGANIZM DIABETYKA NIE ZOSTAŁ DO KOŃCA ROZPOZNANY. WIADOMO JEDNAK, ŻE UMIARKOWANY WYSIŁEK FIZYCZNY OBNIŻA POZIOM CUKRU WE KRWI I WPŁYWA NA POPRAWĘ DZIAŁANIA INSULINY.

Otyłość, brak aktywności fizycznej i niewłaściwa dieta to główne przyczyny dla których rośnie ilość osób chorych na cukrzycę. Statystyki podają, że każdego dnia diagnozuje się około tysiąc nowych przypadków zachorowania na tą chorobę, dlatego też cukrzyca została zaliczona przez ONZ do epidemii XXI wieku, pomimo, iż nie jest chorobą zakaźną.

REAKCJA ORGANIZMU CHORYCH NA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNĄ

U diabetyków, tak jak u osób zdrowych, dochodzi do zmian stężenia cukru we krwi zależnie od intensywności i czasu trwania wysiłku fizycznego. Reakcje te są jednak różne:

• w przypadku pacjentów ze znacznym niedoborem insuliny obserwuje się wysoki cukier po wysiłku fizycznym. Jest to spowodowane nasileniem wytwarzania glukozy i może prowadzić do wystąpienia hiperglikemii (stan, w którym poziom glukozy we krwi wzrasta powyżej 140 mg/dl),
• w przypadku pacjentów leczonych insuliną lub niektórymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi obserwuje się spadek cukru po wysiłku. Dlatego po wysiłku fizycznym oraz podczas długotrwałych ćwiczeń może dojść do hipoglikemii (stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej 70 mg/dl).

KIEDY DIABETYK MOŻE TRENOWAĆ?

Decyzję o wprowadzeniu treningu powinno się podejmować w konsultacji z lekarzem. Przeciwwskazaniem do wysiłku fizycznego u diabetyków są:

• niewyrównana cukrzyca,
• kwasica cukrzycowa,
• cukrzycowe zmiany w siatkówce oka,
• objawy retinopatii, neuropatii oraz nefropatii,
• choroby serca,
• zapalenie żył,
• żółtaczka,
• ciąża powikłana,
• niewydolność nerek,
• nadczynność tarczycy,
• infekcja i gorączka,

Podejmowanie wysiłku fizycznego w tych przypadkach mogłoby doprowadzić do znacznego pogorszenia stanu zdrowia pacjenta oraz wystąpienia przewlekłych powikłań cukrzycy: zaburzeń układu krążenia, zaburzeń układu mięśniowo-stawowego, mikroangiopatii oraz zaburzeń metabolicznych.

JAK ĆWICZYĆ: PODSTAWOWE ZASADY

Odpowiednia dieta i aktywność fizyczna mogą w dużym stopniu poprawić stan zdrowia diabetyka. Dlatego osobom chorym na cukrzycę lekarze zalecają różne formy umiarkowanej aktywności fizycznej z zaleceniem stosowania się do poniższych zasad:

• wysiłek powinien być regularny i umiarkowany,
• tempo treningu należy dostosować do kondycji fizycznej i samopoczucia,
• konieczny jest monitoring stężenia glukozy – zgodnie z zaleceniami lekarza,
• podczas treningu wskazana jest kontrola tętna – nie powinno ono przekraczać 80% maksymalnej częstości pracy serca,

• po treningu należy uzupełnić wodę,
• w przypadku wysokiego cukru konieczne jest przyjęcie odpowiedniej dawki insuliny, zaś w przypadku,
• w przypadku za niskiego lub utrzymującego się w normie poziomu cukru należy uzupełnić węglowodany,
• trening musi odbywać się w wygodnym obuwiu, po zakończeniu ćwiczeń należy koniecznie sprawdzić stan stóp i jeżeli zajdzie taka potrzeba leczyć powstałe otarcia itp.,
• zaleca się prowadzenie dzienniczka diabetyka i notowania w nim posiłków (skład + godzina) oraz aktywności fizycznej (tempo ćwiczeń, czas, pomiar tętna i cukru), co pozwoli w przyszłości na obserwacje wpływu tych czynników na poziom glukozy we krwi i ułatwi modyfikację treningu (dobór wysiłku i czasu ćwiczeń).

WYSIŁEK FIZYCZNY W CUKRZYCY TYPU 1

Cukrzyca typu 1 wymaga leczenia insuliną, wymaga także intensywnej samokontroli. Pacjenci z cukrzycą typu 1 muszą wielokrotnie w ciągu doby kontrolować poziom cukru we krwi i w zależności od aktualnej glikemii podejmować decyzje odnośnie dawek insuliny, diety, czy aktywności fizycznej. Decyzja o podjęciu aktywności fizycznej może być podjęta tylko pod warunkiem, że choroba jest pod kontrolą i nie występują jej powikłania, powinna ją poprzedzić konsultacja z lekarzem.
Wysiłek fizyczny powoduje pozytywny wpływ na zdrowie u osób chorujących na cukrzycę typu 1. Wpływa on korzystnie na kontrolę glikemii i wrażliwość na insulinę  oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej i powikłań naczyniowych.
Jednak przed podjęciem aktywności chorzy na cukrzyce typu 1 powinni zwrócić szczególną uwagę na kilka kwestii:

• należy unikać wzmożonego wysiłku w okresie szczytowym działania insuliny,
• nie wolno podawać zastrzyków insulinowych w okolice ciała intensywnie uczestniczące w ruchu,
• poziom glukozy należy mierzyć przed wysiłkiem, w jego trakcie oraz kilka godzin po jego zakończeniu, ponieważ dawka przyjmowanej insuliny i spożywanych węglowodanów powinna być dostosowana do poziomu cukru,
• podczas ćwiczeń trzeba mieć pod ręką butelkę wody oraz przekąskę.

Najbardziej polecanymi ćwiczeniami dla osób chorych na cukrzycę typu 1 są umiarkowane ćwiczenia aerobowe i rozciągające, pływanie, jazda na rowerze i rolkach, nordic walking, gry zespołowe i taniec. Należy unikać ćwiczeń „beztlenowych” np. intensywnych treningów na siłowni, szybkich i męczących biegów, paralotniarstwa, szybownictwa, wyścigów, nurkowania, tenisa i intensywnych wspinaczek górskich. Niewskazane są również sporty walki i aktywności oparte na dużym współzawodnictwie. Każdą aktywność fizyczną należy poprzedzić krótką rozgrzewką oraz zakończyć ćwiczeniami rozciągającymi oraz ćwiczeniami oddechowymi wyrównującymi oddech i puls.

WYSIŁEK FIZYCZNY W CUKRZYCY TYPU 2

Aktywność fizyczna w cukrzycy typu 2 stanowi podstawę leczenia choroby, ponieważ może znacząco zahamować rozwój i przebieg choroby oraz wpłynąć na  zmniejszenie dawek stosowanych leków.
Co więcej regularny, umiarkowany wysiłek pozwala utrzymać właściwą masę ciała, zwiększyć wydolność organizmu, poprawić krążenie, oraz zmniejszyć stres i zrelaksować.
W przypadku pacjentów z cukrzycą typu 2 za zgodą lekarza dozwala się na większość form wysiłku fizycznego, pod warunkiem, że choroba jest pod kontrolą i nie występują jej powikłania.
Pacjenci z cukrzycą typu 2 musza monitorować stężenia glukozy przed, w trakcie i po wysiłku oraz unikać wysiłku na szczycie działania insuliny oraz nie wykonywać iniekcji (o ile przyjmują insulinę) w miejsca biorące udział w ćwiczeniach.
Najbardziej polecanymi ćwiczeniami dla osób chorych na cukrzycę typu 2 są ćwiczenia polecane osobom z cukrzycą typu 1, jednak ich intensywność może być znacznie większa, choć wciąż dopasowana do kondycji i wieku pacjenta.

OD CZEGO ZACZĄĆ?

Aktywność fizyczną należy wprowadzać stopniowo – rozpoczynać od prostych i niezbyt intensywnych ćwiczeń, po to aby dojść do optymalnej długości treningu 20 do 45 minut, wykonywanego co drugi dzień.
Ćwiczenia nie mogą być zbyt forsowne – po pierwsze może to zaszkodzić zdrowiu, a po drugie zbytnie zmęczenie może być demotywujące w utrzymaniu regularnych ćwiczeń.
Aby skutecznie wprowadzić aktywność fizyczną warto po konsultacji z lekarzem zasięgnąć porady profesjonalnego trenera personalnego, który ułoży odpowiedni plan treningowy dopasowany do możliwości osoby chorej.

CUKRZYCA A SPORT WYCZYNOWY

Istnieje kilka dyscyplin sportowych, które nie są zalecane chorym na cukrzycę, m.in.: podnoszenie ciężarów, kulturystyka, wspinaczka górska, triatlon i maraton. Ponadto trzeba pamiętać również o ograniczeniach indywidualnych, które mogą wynikać z ogólnego stanu zdrowia i powikłań wynikających z cukrzycy.
Warunkiem koniecznym do rozpoczęcia przez diabetyka wyczynowych treningów jest gruntowne przeszkolenie zarówno chorującego, jak i jego trenerów oraz najbliższego otoczenia. Treningi muszą odbywać się pod stałą kontrolą zespołu specjalistów (diabetologa, endokrynologa oraz psychologa).