NASZ EKSPERT: mgr Danuta Kozłowska, diagnosta, analityk kliniczny
CIĄŻA TO CZAS W KTÓRYM KAŻDEJ KOBIECIE NALEŻY SIĘ SZCZEGÓLNY POZIOM OPIEKI MEDYCZNEJ. TO RÓWNIEŻ CZAS, W KTÓRYM NA PRZYSZŁEJ MAMIE SPOCZYWA WYJĄTKOWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZDROWIE SWOJE I NOSZONEGO POD SERCEM DZIECKA. W PRAKTYCE, DLA ŚWIADOMEJ PRZYSZŁEJ MAMY, OZNACZA TO REGULARNE WIZYTY KONTROLNE U LEKARZA GINEKOLOGA-POŁOŻNIKA I WYKONYWANIE OBOWIĄZKOWYCH I ZALECANYCH BADAŃ LABORATORYJNYCH.
Badania obowiązkowe mają charakter przesiewowy i w przypadku opieki lekarza posiadającego kontrakt NFZ – są bezpłatne. Celem badań przesiewowych wykonywanych u kobiet w ciąży jest wykrycie w jak najwcześniejszym stadium ewentualnych zaburzeń, mogących w sposób negatywny wpłynąć zarówno na zdrowie matki i jej nienarodzonego dziecka.
Drugą grupą badań są badania „zalecane”, których wykaz znaleźć można w rekomendacjach wydawanych przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Badania z tej grupy są bardzo ważne, a ich wykonanie może pozwolić uniknąć poważnych powikłań, groźnych dla matki i dziecka. Obserwacja prawidłowego przebiegu ciąży ma swój „kalendarz”, są odpowiednie zalecenia aby zgłaszać się na wykonanie pewnych badań w określonym czasie.
BADANIE OGÓLNE MOCZU
Wśród przesiewowych badań laboratoryjnych wykonywanych w czasie ciąży praktycznie przed każdą wizytą, znajduje się ogólne badanie moczu. Badanie moczu ma na celu monitorowanie pracy nerek, które w tym okresie muszą przefiltrować i oczyścić znacznie (bo około 30-40%) więcej krwi niż przed ciążą. Monitorowanie ilości białka wydalanego z moczem jest ważne, ponieważ wiąże się z zapobieganiem występowania obrzęków, nadciśnieniem tętniczym i diagnostyką stanu przedrzucawkowego. Jest on konsekwencją zaburzonej pracy nerek i wątroby w czasie ciąży. Kontrolowanie pojawienia się glukozy w moczu ma znaczenie przy zaburzeniach gospodarki węglowodanowej, a jej wykrycie nasuwa podejrzenia o występowaniu cukrzycy ciążowej. Sygnalizować może to częste oddawanie moczu i jego niski ciężar właściwy.
MORFOLOGIA KRWI
Tak samo często jak badanie ogólne moczu, wykonywana jest u przyszłych mam morfologia krwi. W czasie ciąży obserwuje się fizjologiczne (prawidłowe) obniżenie hematokrytu (stosunku krwinek czerwonych do całej objętości krwi), hemoglobiny, jak również spadek ilości erytrocytów (krwinek czerwonych) i podwyższenie leukocytów (krwinek białych). Kontrolowanie parametrów krwi pozwala na wczesne wykrycie zmian niedoborowych i zaordynowanie stosowania preparatów niedopuszczających do wywiązania się np. anemii. Ciężka nieleczona anemia, poza objawami takimi jak zmęczenie, rozkojarzenie, ból głowy i senność może powodować wady wrodzone u dziecka, nieprawidłowości w rozwoju łożyska a nawet poronienie.
GRUPA KRWI
W pierwszym okresie ciąży należy również wykonać u obojga rodziców, oznaczenie grupy krwi w celu potwierdzenia lub wykluczenia konfliktu serologicznego. Konflikt serologiczny występuje wówczas, gdy rodzice posiadają różne grupy w panelu głównym (AB0) lub na poziomie czynnika Rh. Na przykład: matka posiada grupę krwi z czynnikiem Rh(-), a ojciec dziecka grupę krwi z czynnikiem Rh(+). W takiej sytuacji organizm matki może traktować dziecko z grupą krwi Rh(+) dziedziczoną po ojcu jako „intruza” i może wytwarzać przeciwko niemu przeciwciała. Wytwarzanie przeciwciał u matki zaczyna się zazwyczaj w pierwszej ciąży ale stanowi zagrożenie dla następnych ciąż.
BADANIE TARCZYCY
We wspomnianym kalendarzu badań kobiety, w pierwszym trymestrze powinno się ocenić funkcje tarczycy przyszłej mamy. Oznaczenie poziomu TSH traktuje się jako badanie skreeningowe, jak również określenie poziomu przeciwciał anty-TPO , który pozwala wykluczyć choroby autoimmunologiczne. Niewydolność tarczycy u kobiet w ciąży jest czynnikiem krytycznym dla rozwoju płodu, stanowi przyczynę poronień ale także może być bezpośrednim czynnikiem wpływającym na spadek inteligencji dziecka.
INFEKCJE
Początek pierwszego trymestru to ostateczny termin wykonania wszystkich testów wykluczających bądź stwierdzających odpowiedni status wobec przebytych infekcji bakteryjnych, wirusowych i pierwotniaczych. Bardzo korzystnie jest posiadać wyniki badań (z tego zakresu), wykonanych przed zajściem w ciążę. Do tych badań należy (obowiązkowy) test stwierdzający lub wykluczający obecność kiły – Treponema pallidum (a dokładniej przeciwciał anty-kiłowych). Ważne jest także oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwko WZW B (wirusowe zapalenie wątroby typu B),wykluczenie wirusa typu C , HIV i tzw. TORCH. Wszystkie infekcje TORCH w ciąży, jeśli nie są zdiagnozowane i leczone, mogą prowadzić do powikłań i wad rozwojowych.
BADANIE POZIOMU GLUKOZY
Według WHO i PDT obowiązuje następujący algorytm wykrywania cukrzycy ciężarnych:
⇒ kobiety w ciąży wykonują oznaczenie glikemi na czczo w czasie pierwszego badania lekarskiego, jeżeli stężenie glukozy w krwi żylnej jest równe lub przekracza 7,0 mmol/l (126 mg/dl)
⇒ lub w dowolnej porze dnia – glikemia wynosi 11 mmol/l (200mg/dl)
⇒ lub wykonano test tolerancji glukozy (OGTT), polegający na wypiciu roztworu zawierającego 75g glukozy i wykonaniu oznaczenia poziomu glukozy we krwi, jeśli wartość glukozy jest równa bądź przekracza 11mmol/l czyli 200mg/dl to mamy do czynienia z cukrzycą ciężarnych (Test wykonuje się też u wszystkich ciężarnych, między 24 a 28 tygodniem).
Jeśli wynik któregokolwiek badania wymieniono powyżej znacznie przekroczy normę, lekarz kieruje pacjentkę do ośrodka referencyjnego, w celu rozpoznania i ewentualnego leczenia cukrzycy ciążowej ( za wytycznymi PDT 2017). Cukrzyca u ciężarnej to groźne schorzenie, konsekwencjami którego mogą być:
⇒ wady wrodzone u dziecka,
⇒ wysoka masa urodzeniowa,
⇒ opóźniony rozwój płodu
⇒ zwiększone ryzyko śmierci okołoporodowej.
BADANIA MIKROBIOLOGICZNE
Około 35 tygodnia ciąży przeprowadza się przesiewowe, mikrobiologiczne badanie czystości pochwy. Wykrycie chorobotwórczych bakterii jest wskazaniem do antybiotykoterapii, pozwalającej na uniknięcie zakażenia okołoporodowego noworodka. Ponadto niewykryta i nieleczona infekcja dróg rodnych u kobiety w ciąży może doprowadzić do osłabienia worka owodniowego i przedwczesnego porodu.
PRZESIEWOWE BADANIA PRENATALNE
Specyficzną grupą badań wykonywanych tylko u pewnej grupy kobiet w ciąży są przesiewowe badania prenatalne, oceniające możliwość urodzenia dziecka z wadą genetyczną. Wykonywane są tylko w populacji zwiększonego ryzyka to znaczy u kobiet po 35 roku życia. Wskazaniem do diagnostyki prenatalnej jest również wcześniejsze urodzenie dziecka z zespołem Downa, gdy stwierdzono nieprawidłowości chromosomalne u rodziców, choroba Downa w rodzinie, wiek ojca powyżej 55 lat ale także poronienia samoistne. Coraz częściej zakresem tych badań lekarze ginekolodzy obejmują kobiety w wcześniej niż w 35 roku życia. Rozwój tych badań prowadzi nas do coraz precyzyjniejszych wyników. Osiągnięciem ostatnich lat jest możliwość wykluczania wad płodu poprzez badanie, krążącego we krwi matki DNA dziecka. Testem, który proponuje Diagnostyka jest Harmony Test. Wykonując go możemy również poznać płeć naszego dziecka.
DOSTĘPNOŚĆ TESTÓW
Na dzień dzisiejszy laboratoria dysponują pełną ofertą badań dla kobiet w ciąży. Wykonanie pakietu badań przeznaczonego konkretnie dla tej grupy kobiet daje pełny obraz naszego zdrowia Przeprowadzenie takiej kompletnej diagnostyki umożliwia szybszą interwencję lekarską w przypadku wykrycia pewnych nieprawidłowości, zwiększając szansę na urodzenie w pełni zdrowego dziecka.
