NASZ EKSPERT: Patrycja Jakimik, mgr farmacji
CHOROBA GRAVESA – BASEDOWA TO JEDNA Z CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH TARCZYCY. NA CZYM POLEGA I JAKIE SĄ METODY JEJ LECZENIA?
CO TO JEST TARCZYCA?
Tarczyca to niewielki, bo jedynie ok. 30 – gramowy organ, zlokalizowany pod krtanią. Pomimo niewielkich rozmiarów, tarczyca zapewnia prawidłową pracę całego organizmu. Najważniejszą jej funkcją jest wydzielanie hormonów – trójjodotyroniny i tyroksyny. Z tego względu zaliczana jest do gruczołów dokrewnych. Praca tarczycy regulowana jest za pośrednictwem hormonu tyreotropowego (TSH), który jest wydzielany przez przysadkę mózgową.
NA CZYM POLEGA CHOROBA GRAVESA-BASEDOWA?
Choroba Gravesa – Basedowa należy do chorób autoimmunologicznych. Choroby te charakteryzuje nieprawidłowa praca układu immunologicznego, który traktuje własne antygeny jako antygeny obce i atakuje je. W przypadku choroby Gravesa – Basedowa atak ten wymierzony jest przeciwko receptorowi dla hormonu tyreotropowego (TSH). Skutkuje to pobudzeniem receptora dla TSH przez przeciwciała przeciwko anty-TSH oraz nadmiernym wydzielaniem hormonów tarczycy i występowaniem objawów nadczynności tarczycy. Przekłada się to również na wzrost objętości tarczycy oraz rozwój jej unaczynienia.
OBJAWY I DIAGNOSTYKA
Objawy choroby Gravesa – Basedowa występują z różnym nasileniem. Obecne są okresy zaostrzeń objawów oraz remisji. Typowe jest występowanie objawów nadczynności tarczycy. Charakterystyczna jest nadmierna potliwość i nietolerancja ciepła. Często pojawia się niepokój, drżenie i tachykardia, czyli przyspieszenie czynności pracy serca. Osoby chore odczuwają spadek siły mięśniowej. Pojawiają się również objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak biegunki. Rzadziej występują objawy autoimmunologicznego zapalenia skóry, jak akropachia tarczycowa, która objawia się zgrubieniem i zaokrągleniem paliczków końcowych rąk oraz obrzęk przedgoleniowy.
Co ciekawe, objawy choroby Gravesa – Basedowa u osób starszych są nietypowe. U osób tych może wystąpić jedynie nasilone uczucie zmęczenia, zaburzenia nastroju, czy uczucie duszności. Możliwe jest także występowanie objawów związanych jedynie z pracą serca – migotanie przedsionków, ostry zespół wieńcowy, niewydolność serca.
Kolejnym objawem choroby Gravesa – Basedowa jest orbitopatia tarczycowa. Jej konsekwencją jest trwałe, bądź przejściowe uszkodzenie wzroku. W przebiegu orbitopatii obecny jest ból gałek ocznych, łzawienie, pieczenie oraz uczucie piasku pod powiekami. Charakterystyczne jest zmniejszenie ostrości widzenia, światłowstręt oraz podwójne widzenie. Orbitopatia rzadko stanowi jedyny objaw choroby Gravesa – Basedowa, ale zdarza się, że jest ona pierwszym objawem, bądź też pojawia się równocześnie z nadczynnością tarczycy lub w ciągu 18 miesięcy od jej wystąpienia.
Diagnostyka choroby Gravesa – Basedowa opiera się przede wszystkim o oznaczenie stężenia TSH, fT3, fT4 oraz stężenia przeciwciał przeciwko anty-TSHR. Typowe w chorobie Gravesa – Basedowa jest jest obniżonie poziomu TSH przy równoczesnym wzroście stężenia fT3, fT4 oraz przeciwciał przeciwko anty-TSHR. Przydatne jest również badanie USG tarczycy, scyntygrafia tarczycy, tomografia komputerowa oczodołów oraz rezonans magnetyczny oczodołów.
LECZENIE
Terapia choroby Gravesa – Basedowa polega na stosowaniu leków przeciwtarczycowych. Najczęściej stosowany jest tiamazol, a u kobiet w ciąży lub planujących ciążę – propylotiouracyl. Terapia trwa 12 – 18 miesięcy, a leki zaprzestaje się stosować, gdy osiągnięte zostają prawidłowe wartości TSH oraz TRAb.
W przypadku nieskuteczności terapii lekami przeciwtarczycowymi, podejmuje się leczenie radioizotopem jodu I-131. Celem tego leczenia jest zmniejszenie wielkości tarczycy, a tym samym zmniejszenie wydzielania hormonów tarczycy. Zwykle nadczynność tarczycy przechodzi wówczas w niedoczynność i konieczne jest podawanie hormonów tarczycy.
Gdy występuje ciężka orbitopatia, bądź też inne nasilone objawy związane z powiększeniem tarczycy, może być konieczne leczenie operacyjne. Polega ono na częściowym lub całkowitym usunięciu tarczycy. Po zabiegu konieczne jest stałe przyjmowanie hormonów tarczycy.
PROFILAKTYKA
Podstawą profilaktyki choroby Gravesa – Basedowa jest okresowe oznaczanie stężenia hormonów tarczycy oraz reakcja na pojawienie się niepokojących objawów. Ponieważ choroba ta ma podłoże genetyczne, nie jest możliwe zapobiegnięcie jej wystąpieniu.
Piśmiennictwo:
- Jarząb B., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Postępowanie w nadczynności tarczycy w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa. Omówienie wytycznych European Thyroid Association 2018. Med. Prakt., 2019; 3: 36–52
- Hen K., Czarnywojtek A., Florek E., Warmuz – Stangierska I., Ruchała M. The etiology of Graves’ disease – current state of knowledge. Przegl Lek 2012; 69(10): 1132-1134
