NASZ EKSPERT: Joanna Chrobak, mgr farmacji
UZALEŻNIENIE OD PALENIA PAPIEROSÓW ZAGRAŻA NIE TYLKO ZDROWIU SAMEGO PALACZA, LECZ TAKŻE OSOBOM PRZEBYWAJĄCYM W JEGO OTOCZENIU. POMIMO WIELU KAMPANII EDUKACYJNYCH, PONAD 20% POLAKÓW PRZYZNAJE SIĘ DO REGULARNEGO SIĘGANIA PO WYROBY TYTONIOWE. WARTO UŚWIADOMIĆ SOBIE, JAKIE KONSEKWENCJE NIESIE ZE SOBĄ EKSPOZYCJA NA DYM PAPIEROSOWY ORAZ W JAKI SPOSÓB SKUTECZNIE POŻEGNAĆ SIĘ Z NAŁOGIEM.
UZALEŻNIENIE OD NIKOTYNY W POLSCE
Badanie przeprowadzone w 2019 r. przez Główny Inspektorat Sanitarny wykazało, iż 21% Polaków przyznaje się do nałogowego palenia papierosów. Co gorsza, 8% badanych potwierdziło, że zdarza im się sięgać po wyroby tytoniowe w obecności dzieci. Efekty widać jak na dłoni – co roku z powodu powikłań zdrowotnych wywołanych paleniem, umiera w Polsce nawet siedemdziesiąt tysięcy osób, a w grupie uzależnionych przybywa młodzieży poniżej 18 roku życia. Powyższe statystyki pokazują, jak ważna jest dalsza edukacja społeczeństwa na temat długofalowych skutków palenia, także dla tych, którzy przebywając w otoczeniu palacza, biernie wdychają dym papierosowy.
DLACZEGO PAPIEROSY SZKODZĄ?
Niewiele osób, decydujących się na papierosa zdaje sobie sprawę, iż w trakcie palenia narażamy swój organizm na działanie blisko 7 tysięcy szkodliwych substancji, w tym ponad 70 o potwierdzonym działaniu rakotwórczym. Ich wędrówka nie kończy się na układzie oddechowym – przenikając do krwi, transportowane są do kolejnych narządów i układów. Nałogowe palenie predysponuje do rozwoju wielu chorób, między innymi:
- astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, rozedmy płuc,
- nowotworów: płuc, pęcherza, trzustki, wątroby,
- zawału serca, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, udaru,
- choroby wrzodowej,
Ponadto, u uzależnionych obserwuje się obniżoną wydolność oddechową, skłonność do rozwoju alergii oraz większą podatność na infekcje. Powyższe powikłania dotyczą także tzw. biernych palaczy, którzy sami nie sięgają po papierosy, lecz wdychają szkodliwe składniki dymu unoszącego się w powietrzu.
Zerwanie z nałogiem utrudnia ogromny potencjał uzależniający nikotyny, zawartej w wyrobach tytoniowych. Działając na odpowiednie receptory, powoduje uwolnienie dopaminy i stymuluje nasz układ nerwowy. Z czasem dochodzi do rozwoju zjawiska tolerancji, czyli potrzeby dostarczania coraz większych ilości nikotyny, dla uzyskania tego samego efektu. Ponadto, wyróżnia się dwa inne mechanizmy uzależnienia – nawykowy, związany z sięganiem po papierosa w określonych sytuacjach (np. w trakcie picia kawy czy w sytuacjach stresowych) oraz psychologiczny, związany z presją otoczenia.
JAK ZERWAĆ Z UZALEŻNIENIM OD NIKOTYNY?
Skuteczne rzucenie palenia wymaga dużej samodyscypliny i silnej woli. Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie szkodliwości papierosów i chęć zadbania o własne zdrowie. Warto także poinformować inne osoby palące, o podjęciu próby zerwania z nałogiem i poprosić je o powstrzymanie się od tej czynności w naszym otoczeniu. Następnie zadajmy sobie pytanie: w jakich sytuacjach najczęściej sięgam po papierosa? Czy niektórych z nich mogę uniknąć? Pamiętajmy, że palenie to także nawyk – jeśli stanowi element codziennego rytuału, najlepszym rozwiązaniem będzie go zmodyfikować, a odruch trzymania papierosa zastąpić drobnymi przekąskami, np. kawałkami marchewki.
Uzależnionym od nikotyny pomóc mogą także preparaty dostępne w aptece. Przed rozpoczęciem kuracji warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, który objaśni schemat leczenia i udzieli niezbędnych instrukcji.
NIKOTYNOWA TERAPIA ZASTĘPCZA
Nikotynowa Terapia Zastępcza polega na dostarczaniu organizmowi malejących dawek czystej nikotyny. W ten sposób pozbawiamy go ekspozycji na pozostałe szkodliwe składniki dymu papierosowego, a proces odstawienia nikotyny przebiega stopniowo. W zależności od preferencji, możemy sięgnąć po gumy, tabletki do ssania, plastry lub spraye aplikowane do jamy ustnej.
Najczęściej wybieranym rozwiązaniem są gumy nikotynowe. W zależności od stopnia uzależnienia, kurację rozpoczyna się od dawki 4 lub 2 mg. Gumę należy żuć aż do momentu pojawienia się smaku, a następnie umieścić ją między dziąsłem a policzkiem. Gdy smak ponownie zaniknie, cały proces powtarzamy od początku, przez okres 30 minut.
W przypadku tabletek do ssania, pamiętajmy aby nie rozgryzać ich, ani nie połykać, gdyż wchłanianie nikotyny zachodzi w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Z tego względu należy powoli przesuwać językiem tabletkę od lewego, do prawego policzka, przez co najmniej 20 minut.
Zarówno w przypadku gum, tabletek do ssania, jak i sprayu, producenci oferują różne kombinacje smakowe, aby ułatwić regularne stosowanie preparatu.
Ostatnim rozwiązaniem jest zastosowanie plastrów, uwalniających określoną dawkę nikotyny w jednostce czasu. Ponieważ kuracja ma charakter etapowy, zaczynamy od plastrów z najwyższą zawartością substancji, stopniowo ją zmniejszając. Prawidłowa aplikacja plastra umożliwia jego bezpieczny kontakt z wodą, np. podczas brania kąpieli.
PREPARATY Z CYTYZYNĄ
Podczas wizyty w aptece, farmaceuta zaproponować może preparaty z cytyzyną. Jej działanie polega na wiązaniu się z receptorami nikotynowymi, wywołując analogiczny efekt, jak w przypadku samej nikotyny. Dzięki temu:
• pobudzenie receptorów nikotynowych przez cytyzynę zmniejsza objawy odstawienia nikotyny i zmniejsza tzw. głód nikotynowy,
• sama cytyzyna nie uzależnia, więc może być bezpiecznie stosowana przez pacjentów.
A MOŻE E-PAPIEROSY?
Wiele osób zmagających się z nałogiem palenia sięga po elektroniczne papierosy, uważając je za mniej szkodliwe od tych tradycyjnych. Obecny stan wiedzy nie pozostawia jednak wątpliwości – w stosowanych liquidach również znajduje się uzależniająca dawka nikotyny, z kolei podgrzanie ich do wysokiej temperatury uwalnia wiele szkodliwych substancji, m.in. formaldehyd czy akroleinę. W efekcie e-papierosy również przyczyniają się do powikłań ze strony układu oddechowego.
Piśmiennictwo:
- https://www.gov.pl/web/gis/postawy-polakow-wobec-palenia-tytoniu–raport-2017
- https://www.gov.pl/web/wsse-lodz/swiatowy-dzien-rzucania-palenia-2020
- http://www.jakrzucicpalenie.pl/
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/aktualnosci/badania/218102,men-i-gis-ostrzegaja-przed-e-papierosam
