NASZ EKSPERT: Joanna Chrobak, mgr farmacji
WITAMINA B1 JEST NIEZBĘDNA DO PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA ORGANIZMU CZŁOWIEKA. WCHODZĄC W SKŁAD WAŻNYCH ENZYMÓW, WPŁYWA NA METABOLIZM ORAZ WSPIERA PRACĘ WIELU UKŁADÓW, M.IN. NERWOWEGO LUB SERCOWO-NACZYNIOWEGO. JAK ZAPOBIEC GROŹNYM NIEDOBOROM WITAMINY B1? CZY WARTO JĄ SUPLEMENTOWAĆ?
CHARAKTERYSTYKA WITAMINY B1
Witamina B1, nazywana również tiaminą, należy do związków rozpuszczalnych w wodzie. W ludzkim organizmie występuje w stanie wolnym oraz w formie fosforanów, spośród których największą rolę odgrywa pirofosforan tiaminy. Podstawowym sposobem na zaopatrzenie organizmu w odpowiednie ilości witaminy B1 jest dieta, uzupełniana w razie potrzeby dodatkową suplementacją.
NA CZYM POLEGA ROLA WITAMINY B1?
Witamina B1 wchodzi w skład wielu enzymów, katalizujących przemiany węglowodanów, białek oraz tłuszczów, dzięki czemu jest jednym z kluczowych czynników wpływających na metabolizm oraz pozyskiwanie energii. Prawidłowy przebieg wspomnianych reakcji biochemicznych umożliwia funkcjonowanie obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego oraz układu krążenia.
Do innych ważnych funkcji tiaminy należy udział w przekazywaniu impulsów nerwowych i syntezie neuroprzekaźników, regulacja produkcji insuliny w komórkach trzustki oraz neutralizacja wolnych rodników.
SKUTKI NIEDOBORU WITAMINY B1
Niedobór witaminy B1 związany jest najczęściej z niedożywieniem, zaburzeniami wchłaniania oraz chorobą alkoholową, znacząco obniżającą jej przyswajalność. Ponadto obniżenie poziomu tiaminy dotyczy częściej pacjentów leczonych lekami diuretycznymi, ze względu na wydalanie witaminy z moczem.
Początkowe objawy niedoboru witaminy B1 są niespecyficzne i obejmują ogólne osłabienie, obniżenie koncentracji oraz spadek masy ciała. Z czasem może dojść do rozwoju dwóch poważnych schorzeń – zespołu Wernickego-Korsakowa oraz choroby beri-beri.
Zespół Wernickego-Korsakowa charakteryzuje się zespołem objawów ze strony układu nerwowego. Zaliczamy do nich zaburzenia psychiatryczne, pogorszenie pamięci świeżej, a także niezborność ruchów. W przypadku choroby beri-beri, wyróżnia się dwie odmiany schorzenia:
- suchą, w przebiegu której dochodzi do polineuropatii obwodowej
- mokrą, charakteryzującą się objawami ze strony układu krążenia, m.in. tachykardią, obrzękami czy niewydolnością serca
Prawidłowy poziom witaminy B1 odgrywa również ważną rolę w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych. Badania udowodniły jej działanie neuroprotekcyjne i spowalaniające postęp patologicznych zmian w układzie nerwowym.
CZY WITAMINĘ B1 MOŻNA PRZEDAWKOWAĆ?
Witamina B1 jest dobrze tolerowana przez organizm, zaś jej nadmiar usuwany jest z moczem. Nie odnotowano dotychczas negatywnych skutków zdrowotnych, nawet w przypadku stosowania bardzo wysokich dawek.
ŹRÓDŁA WITAMINY B1 W ŻYWNOŚCI
Witamina B1 występuje powszechnie w żywności i bez trudu możemy zadbać o jej obecność w codziennej diecie. Dobrym źródłem tiaminy są przede wszystkim produkty pełnoziarniste, drożdże, orzechy, nasiona roślin strączkowych, a także mięso, zwłaszcza wieprzowina.
SUPLEMENTACJA WITAMINY B1
Zalecane spożycie witaminy B1 wynosi:
- 1,1 mg w przypadku kobiet
- 1,3 mg przypadku mężczyzn
- 1,4 mg w okresie ciąży
- 1,5 mg w trakcie karmienia piersią
W większości przypadków odpowiednio zbilansowana dieta wystarcza, by dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość tiaminy. W sytuacji potwierdzonych niedoborów oraz w grupach ryzyka możliwa jest dodatkowa suplementacja. Niższe dawki witaminy B1 występują w wielu preparatach dostępnych bez recepty, zarówno indywidualnie, jak i w połączeniu z innymi składnikami.
W przypadku poważnych zaburzeń, lekarz może zdecydować o terapii silniejszymi preparatami w formie tabletek lub iniekcji, wydawanych jedynie na receptę. Część z nich zawiera również inne witaminy z grupy B – pirydoksynę i cyjanokobalaminę.
Bibliografia:
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny 2020, s. 197-199
- Pałasiewicz W., Tuszyński K., Witaminy i składniki mineralne, Wyd. Farmaceutyczne, Kraków 2021, s. 35-37
- Bubko I., Gruber B., Anuszewska E., Rola tiaminy w chorobach neurodegeneracyjnych, Postepy Hig Med Dosw (online), 2015, 69, s.1096-1106
